Yoga Sutra’ya Göre Yoga Ne İşe Yarar | Derinlemesine Rehber

Yoga Sutra yoga üzerine yazılmış nihai otorite yazıttır. Yoga Sutra’nın üzerine yoga ile ilgili onunla çelişen bir şey söylenemez. Öyle temel, öyle otoriter bir metindir Yoga Sutra.

“योगशास्त्रे प्रमाणं पतञ्जलिः” (yogaśāstre pramāṇaṃ patañjaliḥ)

Bazılarınız bahsettiğm metnin adını Yoga Sutralar olarak duymuş olabilirsiniz. Sutra kelimesi ip ya da bağ anlamına gelir. Bunu bir düşünce ya öğreti zinciri olarak düşünebilirsiniz.

Yoga Sutra’da 196 adet Sutra yani öğreti veya aforizma vardır. Yani Yoga Sutra birden çok Sutradan oluşur. Yine de sonuçta Patanjali bu metinle bize tek bir öğreti zincirini anlatır. Kopuk kopuk öğretiler olduğunu düşünmek çok yanıltıcıdır. Yoga Sutralar dediğimizde de bu intiba ortaya çıkıyor. O yüzden de ben bu noktadan sonra üzerinde konuşacağımız metne Yoga Sutra diyeceğim.

Yoga Sutra Nedir?

Yoga Sūtra, M.Ö. 2. yüzyıl civarında yaşamış olduğu düşünülen bilge Patañjali tarafından yazılmıştır. Yoga Sutra klasik yoga felsefesinin temel metnidir. Kısa, özlü ve derin anlamlar barındıran 195 (bazı versiyonlara göre 196) aforizmadan oluşur.

Bu metin zihinsel, etik ve spiritüel bir dönüşüm süreci olarak yogayı sistematize eder. Dört bölümden oluşur:

1. Samādhi Pāda – Yoga’nın amacı ve zihni dinginleştirme süreci
2. Sādhana Pāda – Uygulama ve disiplinler (8 basamaklı yol burada anlatılır)
3. Vibhūti Pāda – Yoga pratiğinin getirdiği zihinsel güçler
4. Kaivalya Pāda – Nihai özgürlük ve aydınlanma

Biz bu yazıda özellikle 1. bölüme yani Samadhi Pada’ya odaklanacağız çünkü daha ilk bölümün başlarında Patanjali yoganın ne olduğunu, ne işe yaradığını çok net bir biçimde açıklar. Bir çok kişi nedense bu en temel öğretiyi pas geçer ve yazıtın 2. ve en popüler bölümüne odaklanır.

Hemen ikinci bölümün neden bu kadar popüler olduğunu açıklayayım. Yoga Sutra bir pratik metnidir. Aslında her bölüm bize nasıl yoga yapmamız gerektiğini ve nelere dikkat etmemiz gerektiğini anlatır. İkinci bölümde anlatılan sekiz basamaklı pratik tam da bizler içindir. Bir yandan hayatla mücadele edip bir yandan da daha fazlasını arayanlar için. İkinci bölümün yani Sādhana Pāda‘nın temel odağı, Aṣṭāṅga Yoga yani Sekiz Basamaklı Yoga Yoludur. Bu sekiz basamağı üç ana kategori altında toparlayabiliriz:

• Etik disiplinler (yama, niyama),
• Meditasyona hazırlık (āsana, prāṇāyāma, pratyāhāra),
• Meditasyon süreçleri (dhāraṇā, dhyāna, samādhi).

Bir başka yazıda ikinci bölümü de konuşuruz. İlk bölüm yani samadhi pada ileri seviye pratiklere yönelik bir bölümdür. Ama bir yandan da yazıtın giriş bölümü olduğu için de yogayı bize bu bölümde anlatır Patanjali.

Bugün modern yoganın kökeni büyük ölçüde Yoga Sūtra‘ya dayanır. Yani en azından yoganın felsefesine dair söylemlerin temelinde hep Yoga Sūtra vardır. Sürekli resimlerini gördüğünüz etkileyici yoga hareketlerinin ise Yoga Sutra ile pek ilgisi yoktur. Bu konu ile ilgili ayrıntılı bir yazı yazmıştım dilerseniz bu bağlantıyı takip ederek o yazımı inceleyebilirsiniz.

Gelin biz işe başından başlayalım. Yani yoganın 8 adımını konuşmadan önce yoga nedir, yoga ne işe yarar gibi soruları cevaplayalım. Hem kendim hem de öğrencilerim üzerinde yoganın beklenenin çok üzerinde olumlu etkileri olduğunu gözlemledim. Kendi içimde gizli gizli herkesin yoga yapmasını çok istiyorum. Ama yoga uzun süreli adanma isteyen bir pratik serüveni. O yüzden de insanları neyi niye yaptıklarını bilerek bu işe başlamalarının önemli olduğunu düşünüyorum.

Yoga Nedir?

Patañjali’ye göre yoga, zihnin doğasına dair derin bir dönüşüm sürecidir. Yoga Sūtra’nın en ünlü ve en net tanımı, 1.2. sutrada verilir:

“योगश्चित्तवृत्तिनिरोधः”

(yogaś citta-vṛtti-nirodhaḥ)

Türkçesi: “Yoga, zihinin dalgalanmalarının durdurulmasıdır.”

Burada anahtar kelimeler:

• Citta → Zihin, bilinç, farkındalık
• Vṛtti → Düşünce dalgaları, zihinsel hareketler
• Nirodhaḥ → Durdurma, kontrol etme, yatıştırma

Yani Patañjali’ye göre yoga, sürekli hareket halinde olan zihnimizi dinginleştirme ve böylece gerçek benliğimizi (Puruṣa) deneyimleme sürecidir.

Zihin sürekli geçmişi hatırlayan, geleceği planlayan, endişelenen ve hayal kuran bir mekanizma gibidir. Yoga bu sürekli zihinsel hareketliliği yatıştırarak, saf farkındalık haline ulaşmamızı sağlar.

Kısacası:
Yoga zihni susturma ve özgürlüğe ulaşma pratiğidir. 🧘‍♂️✨

Yoga Ne İşe Yarar?

Aslına yoga nedir sorusunun cevabı ile birlikte Yoga Sutra bu sorunun da cevabını verir. Yoga zihnin dalgalanmalarının durdurulmasına yarar. Ama Yoga ne işe yarar onu tam anlayabilmek için şu iki soruya da cevap verebilmek gerekir:

• Zihnin dalgalanması ne demektir?
• Zihnin dalgalanmasını neden durdurmak gerekir?

Zihnin dalgalanması ne demektir?

Yoga Sutra tüm zihinsel faaliyetlerimizi zihnin dalgalanması olarak tanımlar. Yani düşünce kalıplarımız, duygularımızın yarattığı düşüncelerimiz, alışkanlıklarımız, takıntılarımız, gelecek planlarımız, yargılarımız, aklımıza gelen rastgele şeyler, dış dünyadan gelen uyaranların yarattığı düşünceler ve çok daha fazlası hep zihnin dalgalanmalarıdır.

Yoga geleneği bize, düşüncelerin bilinç üzerindeki etkisini göl örneği üzerinden anlatır. Berrak bir göl düşünün. Dibi ayna gibi görünür. Neresinde ne vardır bilirsiniz, ne kadar derin, ne gibi canlılar yaşıyor, dibi kum mu, taş mı, yosun mu, bunların hepsini çok rahat görürsünüz. Ama gölde oluşan bir dalgalanma bu net görüntüyü bozar. Suyun berraklığı kaybolur, zemindeki kumlar hareketlenir. Sonunda bu berrak göl bir anda içinde neler olduğunu, ne kadar derin olduğunu bir türlü kestiremediğiniz bulanık bir göre dönüşür.

İşte düşünceler de aynı etkiyi yapar zihne, bulandırır. Kendiniz, kendinizi göremez hale gelirsiniz. Yıllar sürer bulanıklık, hayat boyu sürer bazen. Artık uzun süredir görmediğiniz birinin hatlarını sesini unuttuğunuz gibi unutursunuz kendinizi. Ne çok severiz kişilik testlerini falan değil mi, yeter ki biri bize bizi anlatsın….

Tüm düşünceler zihni bulandırır. Ne yani, ölelim mi mumya mı olalım, boş mu olalım? Hayır. Alışık olduğumuz tüm zihinsel faaliyetlerin arkasında yogaya göre bilincin en saf hali durur. Yapan, eden, düşünen, hisseden, analiz eden değil de farkında olan bilinç.

Yoga Sutra’ya göre bilinç kendini gözlemci olarak tanımalıdır. Duygular ve düşünceler, gözlemcinin farkındalık alanında var olmalıdır. Biraz karmaşık bir konu farkındayım. Bir örnekle daha net anlatmaya çalışayım.

Zihnin reaktif halini anlatmak için kullanmayı en çok sevdiğim örneği kullanacağım:

Hava sıcak. Dondurmacının yanından gülerek ayrılan bir çocuk. Elinde kocaman bir dondurma var. Mutluluğun zirvesinde, her şey mükemmel. Dondurmanın en üstünden hemen tadına bakıyor. Dondurmanın kıvamı, tadı muhteşem. Dondurmanın alt kısmı daha hızlı eriyecek gibi. O yüzden külaha yakın kısmından yemeye karar veriyor. Külahı hafifçe eğiyor. Dondurma külahtan kayıp yere düşüyor.

Ve o an dünyası yıkılıyor. Gözyaşları sel, içinden derin bir keder yükseliyor. O dondurma onun için sadece bir tatlı değil, o anki mutluluğunun simgesi. O gittiği anda, her şey bitmiş gibi hissediyor.

Şimdi yanındaki bir yetişkini düşün. Dışarıdan izliyor. Çocuk için bu olay bir felaket, ama yetişkin için öyle değil. Çünkü biliyor ki, bu sadece bir dondurma. Belki yenisi alınır, belki de biraz zaman geçince çocuk unutur. Ama çocuk, yaşadığı hayal kırıklığının ortaya çıkardığı düşüncelerle özdeşleşmiş durumda. Hayat ne kadar acımasız? Neden böyle bir şey onun başına geldi? Bir dondurmayı bile hak etmiyor mu? Onun mutlu olmaya hakkı yok muydu?

İşte biz de hayatın içinde tam olarak böyleyiz. Bize göre büyük gelen dertler, kayıplar, öfkeler, hüzünler, aslında sadece bir “dondurma” olabilir. Ama biz onlarla çok fazla özdeşleştiğimizde, sanki hayatımız mahvolmuş gibi hissediyoruz. Oysa içimizdeki gözlemci (yetişkin bilincimiz) devrede olduğunda, durumu daha geniş bir perspektiften görebiliyoruz.

Farkında olan bilinç ruhsuz bir bilinç değildir. Olayları gözlemleyen yetişkin gibi, çocuğun acısını da anlar. Bir dondurmanın ardından bu kadar yıkılmanın güzelliğini, saflığını da anlar. Bir yandan da çocuğun bu noktada nasıl tepki vereceğine dair birçok seçim sansı olduğunu da bilir.

Hani bazen insan geri dönmek ister ya çocukluğuna. Ne güzeldi deriz çocuk olmak. Sizin için öyle mi bilmiyorum. Bana öyle gelmiyor. Çocuk olmak çocukken hiç kolay değildi. Çok zordu. Şimdiden bakınca kolay ve güzelmiş gibi. Bir sürü boş zaman, bir sürü arkadaş, bir sürü oyun. Ama farkında değildim. Peki ya aynı şey yetişkinlik için de geçerliyse?

Zihnin dalgalanmasını neden durdurmak gerekir?

Sanırım zihnin dalgalanmalarının neden durdurulması gerektiğini de anlatmış oldum size yukarıdaki örnekle. Yoga Sutra da bir sonraki sutralarında çok net bir şekilde bize aynı cevabı verir:

tadā drastuh svarūpe-avasthānam ||3||
vrtti-sārūpyam-itaratra ||4||

Bu iki dize ile anlatılmak istenen şudur:

Zihnin dalgalanmalarını durduramadığın sürece,
kendini zihninden ibaret zannedeceksin…. Ve bu
yüzden acı çekeceksin